هر کدام از این اصطلاحات را بارها و بارها یا خودتان به کار برده اید یا جایی خوانده اید یا از دهان کسی شنیده اید . آیا تا به حال به این فکر کرده اید که معنی و مفهوم آنها چیست ؟
چگونه به وجود آمده اند یا برای راه اندازی یک اینترانت یا اکسترانت چه کار باید کرد و به چه ابزارهایی نیازمندیم ؟ در این مقاله سعی داریم به بررسی این موضوع بپردازیم .
اینترنت ( Internet ) ؛ یک شبکه ی جهانی Global Computer Network است که از اتصال کامپیوترهای مختلف در سراسر جهان به یکدیگر به وجود آمده است و هر کدام از آنها با ارائه خدمات ، به کاربران این امکان را می دهند که اطلاعات را به روش های مختلف ، در اختیار افراد دیگر در سراسر جهان قرار دهند یا با یکدیگر ارتباط برقرار کنند .
شما به عنوان یک کاربر با در اختیار داشتن یک خط اینترنت می توانید به راحتی به این شبکه جهانی متصل شوید .
اینترانت ( Intranet ) ؛ همان طور که از نام آن مشخص است ، اینترانت نیز مانند اینترنت یک شبکه است ، اما این بار به صورت خصوصی یا داخل سازمانی که فقط کاربران داخلی اجازه استفاده از خدمات مختلف آن را دارند .
اکسترانت ( Extranet ) ؛ یک اینترانت است که به کاربران خود مجوز دسترسی از خارج سازمان برای استفاده از خدماتی را در داخل سازمان ایجاد می کند .
خدمات و سرویس های ارائه شده در این شبکه ها بی شمار است ، متداول ترین آنها را می توان به صورت زیر دسته بندی کرد :
1 ـ نمایش ، به اشتراک گذاری و دریافت مدارک ، منابع ، فایل ها ، عکس ها و ... متصل به هم از طریق یک آدرس وب ( Web Address ) با استفاده از مرورگرهای وب Web Browser ( firefox,IE,... )
2 ـ گفت وگو ( Chat and Teleconference ) بین کاربران از طریق انواع Massenger ها مانند Skype,Yahoo.MSN,Aol
3 ـ به اشتراک گذاری فایل ها ، مدارک و منابع مختلف بین کاربران عادی و خانگی ، توسط برنامه های P2P مانند Bit Torrent,eMule و ...
4 ـ دریافت و ارسال نامه و پیام های الکترونیکی ( Email ) به صورت Offline و متمرکز روی کامپیوترهای کاربران مانند استفاده از microsoft outlook , outlook express , Thunderbird و ...
5 ـ دریافت و ارسال نامه و پیام های الکترونیکی به صورت online و متمرکز در فضای مختص هر کاربر در شبکه به وسیله ی یک آدرس وب . مانند سرویس های پست الکترونیکی Yahooweb maile , Hotmail , Gmail و ...
6 ـ دریافت ،ارسال و ذخیره سازی فایل ها در یک سرویس دهنده مرکزی Central Server از طریق برنامه هایی مانند CuteFTP,FlashFXP,FTP و ...
7 ـ برنامه های کاربردی دیگر که به صورت برنامه های تحت وب در اختیار کاربران قرار می گیرد و شما به عنوان یک کاربر حرفه ای می توانید خدمات جدیدی را تولید کرده و در اختیار کاربران خود قرار دهید .
این کاری است که برنامه نویسان برنامه های اینترنتی انجام می دهند .

ارتباطات :
 

برای استفاده از هر یک از خدمات گفته شده در شبکه ، نیاز به برنامه ها و ابزارهای خاص آن کار است ، اما این برنامه ها و ابزارها به تنهایی و بدون اتصال به شبکه ، کارایی چندانی نخواهند داشت .
احتمالاً این سوال به وجود می آید که دلیل آنکه این نرم افزارها کارایی چندانی بدون اتصال به شبکه ندارند ، چیست ؟
جواب این سوال بسیار ساده است . آیا شما می توانید با دیوار صحبت کرده و جوابی از آن دریافت کنید ؟ مطمئناً جواب شما به این سوال خیر است . این برنامه ها و ابزارها هم نیاز دارند با کسی صحبت کنند که توانایی پاسخگویی آنها را داشته باشد که در علم مهندسی کامپیوتر به این پاسخ دهنده ( سرویس دهنده ) Server گفته می شود .
بنابراین ابزار شما برای انجام کارهای محوله ، نیازمند صحبت با سریوس دهنده است ! بله درست خواندید ، منظور من دقیقاً صحبت کردن است . این صحبت کردن ، رد و بدل داده ای بین برنامه ها مانند ما انسان ها هر کدام به زبان استاندارد و خاص خود با سرویس دهنده خود صحبت می کنند که به این زبان و استاندارد نیز پروتکل گفته می شود . خلاصه اینکه ، این برنامه ها با یک پروتکل استاندارد با سرویس دهنده ی خود به تبادل داده می پردازند .
به هر منبعی در شبکه که بخواهید دسترسی پیدا کنید ، یک آدرس Url ( Uniform Resource Locator ) دارد که از یک پروتکل و نام منبع تشکیل شده است . پروتکل مشخص کننده روش انتقال داده بین کاربر و سرویس دهنده بوده و نام منبع مسیر مربوط به آن منبع را مشخص می کند که می تواند شامل نام یک دامنه یا IP باشد .
یک Url به صورت protocol://resource Name نمایش داده شده که پروتکل و نام منبع به وسیله ی //: از هم جدا می شوند .
به عنوان مثال :
http://www.flexrule.com/download/express/fef-1.0.zip
ftp://www.webblaster.com/download/plugin
در مثال اول پروتکل از نوع http و مسیر منبع مورد نظر http://www.flexrule.com/download/express/fef-1.0.zip است که مشخص کننده ی مسیر یک فایل zip در دامنه ی flexrule.com است . هر پروتکل می تواند به وسیله ی یک یا چند نرم افزار ، سخت افزار یا ترکیبی از آنها پیاده سازی شده باشد . به عنوان مثال ، به جدول یک که مربوط به پروتکل های متداول است ، دقت کنید .

راه اندازی یک اینترانت یا اکسترانت :
 

منظور از راه اندازی یک اینترانت ، ایجاد سرویس های مشابه اینترنت برای کاربران داخل سازمان است که وسیله ی یک Url دراختیار کاربران خود قرار می گیرند ( در صورتی که بعضی از این خدمات از خارج از سازمان شما نیز قابل دسترسی باشد ، به شبکه شما اکسترانت نیز گفته می شود ) . انواع این سرویس ها و خدمات می توانند با توجه به نیازهای افراد متخلف درسازمان متفاوت باشند و این نکته نیز حائز اهمیت است که با توجه به نوع نیازمندی های آنها ، نیاز به نصب و راه اندازی سرورهای مختلف خواهید داشت .
به عنوان مثال ، سازمان شما می خواهد یک سایت مرکزی داشته باشد که از آن به عنوان یک درگاه اطلاع رسانی کارکنان استفاده کند و مدیر شما می خواهد توانایی به اشتراک گذاری فایل های مختلف را برای افراد مورد نظرش داشته باشد و شرکت انتظار دارد که بتواند پست الکترونیکی داخلی داشته باشد تا کارکنان بتوانند با هم مکاتبه کنند و بعضی از افراد نیز این انتظار را دارند که بتوانند پست الکترونیکی خود را از منزل نیز کنترل کنند .
از طرف دیگر برای جلوگیری از همهمه در بخش ، از شما خواسته شده است که یک سرویس گپ فراهم کنید تا افراد بتوانند تا حد امکان بدون سر و صدا به گفت وگو بپردازند .
برای برآورده کردن این نیازها چه کاری انجام دهید ؟ برای هر مورد خاص باید نرم افزاری جداگانه نصب کنید و تنظیمات مربوط به آن را انجام داده تا بتوانید آن خدمات را به کاربران ارائه دهید .
بنابراین شما نیاز به راه اندازی سرویس های زیر دارید :
1 ـ IIS یا Internet Information Service برای درگاه اطلاع رسانی شرکت و به اشتراک گذاری فایل ها از طریق FTP
2 ـ یک Mail Server که می تواند Microsoft Exchange Server یا Mdaemon Email Server باشد .
3 ـ یک سرویس دهنده ی گفتگو ( Chat Server )
درصورتی که به هر کدام از سرورها یک خط اینترنت پر سرعت با یک IP معتبر و ثابت اینترنتی Internet Valid and Static IP Address وصل کنید و از سرویس دهنده آن سرویس بخواهید که به آن IP هم سرویس دهد ، می توانید سرویس های شبکه خود را از خارج از سازمان در اختیار کاربران خود قرار دهید .
مشکل این عملیات در آن است که هر یک از این نرم افزارها برای نصب و بهره برداری نیازمند چندین روز کار و داشتن تجربه کافی در این زمینه هستند . به عنوان مثال ، شاید نصب کردن IIS راحت باشد و شما با یادگیری طراحی صفحات وب HTML Page Design بتوانید صفحات مختلفی برای قسمت های مختلف سازمان طراحی کنید ، اما به محض راه اندازی آن به عنوان درگاه اطلاع رسانی سازمان به این نیاز برخواهید خورد که حال چگونه حقوق دسترسی افراد مختلف را به قسمت های گوناگون کنترل کنید ؟!
همین طور راه اندازی هر کدام از سرویس دهنده های پست الکترونیکی یاد شده نیاز به داشتن تجربه ی علمی بالا دارد و به راحتی نمی توان آن را انجام داد یا حتی راه اندازی آنها برای بهره برداری بهتر نیازمند راه اندازی سرورهای پایه ای دیگری مانند Active Directory خواهد بود .
حال این سوال به وجود می آید که چگونه می توان کاری کرد که هر کاربر فقط دارای یک نام کاربری و کلمه عبور باشد و بتواند از تمام سرویس های شبکه استفاده کند ، چرا که اگر هر کاربر برای استفاده از هر سرویس نیاز به یک نام کاربری جداگانه داشته باشد ، نگهداری و مدیریت آنها ، هم برای کاربر و هم برای شما مشکل خواهد بود . حال در صورتی که شما به کاربرانتان در خارج سازمان نیز سرویس دهنده باشید ( اکسترانت ) چگونه می توانید نوع و میزان استفاده و دسترسی آنها ( از سرویس های ارائه شده از سمت شما ) در داخل و خارج از محیط کار را کنترل کنید ؟
این مسائل بخشی از مشکلات و نگرانی هایی است که بعد از راه اندازی و بهره برداری از شبکه وجود نخواهد داشت و این مسئله باعث می شود نصب ، راه اندازی ، نگهداری و پشتیبانی از یک شبکه با چنین وسعت خدماتی ، نیاز به نیروهای حرفه ای و هزینه ی بالایی داشته باشد .
حال راه حل برای شرکتی که بخواهد هزینه مالی و نیروی انسانی کمتری مصرف کند ، چیست ؟ آیا نمی توان از این نوع سرویس ها در یک شرکت کوچک استفاده کرد ؟ خوشبختانه برای این مشکل نرم افزار ساده و در عین حال کاربردی به نام webblaster وجود دارد که در ادامه به بررسی آن می پردازیم .

خدمات یکپارچه اینترانت و اکسترانت :
 

بهترین راه برای ارائه این گونه خدمات و راه اندازی یک اینترانت یا اکسترانت، استفاده از نرم افزارهای مخصوص این کار است که علاوه بر سادگی ، کلیه سرویس های مورد نظر را به صورت یکپارچه برای مدیریت و استفاده کاربران داشته باشد .
بسته نرم افزاری وب بلاستر webblaster.NET که دارای نسخه رایگان نیز است ، می تواند شما را با یک نصب بسیار ساده صاحب اینترنتی پرقدرت کند .
همچنین با استفاده از این بسته نرم افزاری بیش از پنجاه نوع امکان کاربری در اختیار کاربران خود قرار می دهید که در کمتر نرم افزاری از این دست می توان آن را یافت ( برای دریافت نسخه رایگان این محصول می توانید به سایت http://www.webblaster.com مراجعه کنید ) .
برای استفاده از این نرم افزار نیاز به یک سیستم عامل windows2000 یا نسخه های جدیدتر آن دارید . نکته قابل توجه آن است که شما می توانید این نرم افزار را به روی نگارش های خانگی ویندوز نیز نصب کنید که این موضوع باعث کاهش هزینه شما می شود . ( البته این مسئله در ایران چندان اهمیتی ندارد ) .
وب بلاستر نیاز به هیچ یک از سرویس های شبکه ای پایه ای ویندوزها مانند IIS,DNS,DHCP و... ندارد و می تواند به طور مستقل کلیه ی سرویس های مربوط به یک اینترانت یا اکسترانت مدرن را در اختیار شما قرار دهد .

معرفی امکانات و مزایا :
 

یکی از ویژگی های برجسته webblaster این است که می توانید روی یک کامپیوتر خدمت گزار ( Server ) چند دامنه را نصب و مدیریت کرده و تمامی یا بخشی از سرویس های زیر را روی دامنه های تحت مدیریت آن نصب و راه اندازی کنید .
1ـ مدیریت کاربران و حقوق دسترسی آنها به سرویس ها و خدمات مختلف .
2 ـ سرویس دهنده نام مستعار
3 ـ سرویس دهنده وب
4 ـ بیش از ده برنامه آماده استفاده در وب
5 ـ کنترل منابع به اشتراک گذاشته شده در وب
6 ـ سرویس گزارش گیری از منابع استفاده شده در وب
7 ـ سرویس دهنده پست الکتریکی و Anti Spam
8 ـ سرویس دهنده انتقال فایل ( FTP)
9 ـ سرویس کنترل فضای اختصاصی کاربران ( Quota )
10 ـ سرویس دهنده ی گفت وگو
11 ـ سرویس مدیریت کاربران جدید
12 ـ سرویس برنامه نویسی به زبان برای وب
13 ـ سرویس اجرای برنامه های تحت فناوری ASP.NET
14 ـ نمایش فعالیت های سیستم ( Audit Viewer)
15 ـ مشاهده نمودار درگیری پردازشگر ( CPU Monitor)
16 ـ مدیریت تنظیمات پیشرفته
17 ـ فهرست دسترسی ( Access List) در سه سطح مختلف
مجموعه این سرویس ها و پیش از صد امکان مدیریتی و کاربری دیگر ، این قدرت را به شما می دهد که بتوانید تنها با نصب یک بسته نرم افزاری ، یک اینترانت یا اکسترانت به صورت کاملاً پویا و متمرکز راه اندازی کرده و مدیریت آن را بدون نگرانی به دست گیرید .

نصب و راه اندازی
 

بعد از دریافت بسته وب بلاستر از سایت گفته شده ، فایل wb-beta2-1.0. 5msi آن را اجرا کرده تا صفحه شروع نصب برنامه نمایان شود ( تصویر 1 )
دکمه Next را فشار دهید تا به مرحله ی تایید حقوق استفاده از نرم افزار برسید . ( تصویر 2 )
گزینه ی «I accept the license agreement» را انتخاب کرده و دکمه ی Next را فشار دهید . در صفحه ی بعدی اطلاعاتی در مورد نرم افزارها پیش نیاز به شما داده می شود .
اشاره به این نکته حائز اهمیت است که به دلیل اینکه این نرم افزار با استفاده از فناوری Net 2.0 نوشته شده ، شما نیازمند نصب Net Framework 2.0 روی ویندوز خود هستید .
در غیر این صورت می توانید این پیش نیاز را از آدرس
http"//www.microsoft/.com/downloads/de-tails.aspx?FamilyID=0856EACB-4362-4B0D-8EDD-AAB15C5E04F5&displaylang=en
دریافت کنید و پس از اتمام نصب آن گزینه ی Next را فشار دهید تا به صفحه ی بعدی وارد شوید . (تصویر3)
اطلاعات درخواستی را تکمیل و دکمه ی Next را فشار دهید.
در صفحه ی بعد مسیر نصب نرم افزار پرسیده خواهد شد . (تصویر 4)
مسیر مورد نظر را انتخاب کرده و دکمه ی Next را فشار دهید . در این مرحله تایید نصب از شما گرفته می شود . در صورتی که آماده هستید ، دکمه ی Next را دوباره و برای آخرین بار فشار دهید تا عملیات نصب بسته نرم افزاری انجام شود . (تصویر 5)
در صورتی که عملیات نصب موفقیت آمیز باشد ، پیغام نصب موفقیت آمیز برنامه را خواهید دید .
دکمه Finish را فشار داده و به نصب خاتمه دهید . اگر با قسمت مدیریت سرویس های ویندوز آشنایی دارید ، می توانید با استارت ( Start) سرویس Webblaster .NET Data Communication Server مراحل بعدی را ادامه دهید . (تصویر7)
در غیر این صورت با Restart کردن ویندوز ، این عملیات به صورت خودکار انجام خواهد شد .
در قسمت بعدی به آموزش راهبری و کاربری این بسته نرم افزاری می پردازیم .
منبع:نشریه عصر شبکه ،شماره88